خرید مجازی فروشگاه خرید آنلاین کتاب آموزشی ، فیلم آموزشی و نرم افزار آموزشی در زمینه کشاورزی ، دامپروری ، رشته های فنی و تخصصی ، گرافیک و درسی و دانشگاهی
بیابان و بیابان زایی یکی از مسایل است که بشر امروزه با آن روبرو است. این پدیده سبب کاهش زمین های قابل کشت و در نتیجه تقلیل منابع و محصولات کشاورزی می گردد. در کشورهای در حال توسعه به سبب فقر اقتصادی و تراکم جمعیت و یا پایین بودن سطح زندگی استفاده از محیط اطراف برای بر طرف نمودن نیازهای روزمره زندگی محسوس تر است.
زنان روستایی و عشایری از جمله گروه هایی هستند که بنابر نوع فعالیت هایشان در تماس مستقیم با محیط زیست بوده و تاثیر بسیار زیادی در حفظ و یا تخریب آن دارند. کارهایی نظیر جمع آوری هیزم، آوردن آب، چرای دام ها و نیز شرکت در مراحل مختلف کشاورزی از جمله فعالیت های زنان روستایی است. از اثرات زیان بار این معضل نابودی مراتع و زمین های کشاورزی است که سبب کاهش محصولات کشاورزی شده و از موانع توسعه اقتصادی محسوب می شود. نابودی محیط زیست و به خطر افتادن زندگی در کره زمین نتیجه مستقیم بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی و کم توجهی انسان به این موهبت الهی است. روند تخریب محیط زیست که امروزه تشدید یافته زندگی نسل های آینده را در همه ابعاد با مخاطراتی جدی روبرو خواهد نمود.
اقدامات انجام یافته در راستای مقابله با بیابان زایی
اقدامات ساختاری:
۱- تصویب لایحه الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون بیابان زدایی در مجلس شورای اسلامی
۲- تشکیل کمیته ملی بیابان زدایی با هدف تدوین سیاست ها و استراتژی های کلان و هماهنگی بین بخشی در سطح عالی به ریاست وزیر جهاد کشاورزی و با حکم رییس جمهور
۳- تعیین سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور به عنوان نهاد هماهنگ کننده ملی، تشکیل کمیته اجرایی با هدف تدوین برنامه اقدام ملی مقابله با بیابان زایی
۴- تعیین مرجع ملی بیابان زدایی و معرفی به دبیرخانه کنوانسیون
۵- تقویت نهاده های مدنی و شبکه سازمان های غیر دولتی برنامه اقدام ملی مقابله با بیابان زایی
۶- اصلاح ساختار کلان مدیریت کشاورزی و منابع طبیعی کشور از طریق یکپارچه سازی تشکیلات
۷- تشکیل شورای عالی محیط زیست
۸- تشکیل سه مرکز علمی و تحقیقاتی ( مرکز بین المللی بهزیستی با کویر و پژوهشکده های بیابان زدایی تهران و یزد )
۹- توسعه فزاینده مراکز آموزشی، تحقیقاتی، کشاورزی و منابع طبیعی با تاکید بر مدیریت مناطق خشک و نیمه خشک
اقدامات قانونی:
۱- لحاظ نمودن اصول و اهداف برنامه در چارچوب استراتژی های توسعه پایدار در بخش کشاورزی
۲- لحاظ نمودن اصول و اهداف برنامه در برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی سوم و چهارم کشور
۳- تعیین و تصویب سیاست های کلان مقابله با بیابان زایی در کمیته ملی بیابان زدایی کشور
اقدامات اجرایی:
۱- تهیه ۹ میلیون هکتار طرح اجرایی بیابان زدایی در کشور
۲- تعیین شاخص ها و معیارهای بیابان زایی در ایران
۳- مطالعه حدود ۶۵ میلیون هکتار از حوزه های آبخیز کشور
۴- تثبیت ۱/۲ میلیون هکتار از اراضی ماسه ای فعال با ایجاد جنگل های دست کاشت از طریق اجرای عملیات بیولوژیکی، فیزیکوشیمیایی و…
۵- استحصال و تغذیه سفره های آب زیرزمینی به میزان ۴/۱ میلیارد متر مکعب در سال
۶- کنترل بیش از ۲۳ میلیون تن رسوب در حوزه های آبخیز
خدمات بین المللی
۱- حضور فعال نمایندگان کشور در جلسات اصلی و کمیته های وابسته به کنوانسوین مقابله با بیابان زایی (UNCCD)
۲- عضویت نماینده ایران در گروه کارشناسی کمیته علوم و تکنولوژی کنوانسیون (CST).
۳- همکاری های دو جانبه نظیر آموزش کارشناسان افغانی در ایران در زمینه مدیریت مناطق بیابانی و تهیه طرح اجرایی بیابان زدایی در منطقه زرنج افغانستان
۴- تنظیم و ارسال گزارش های سالیانه کشوری به دبیرخانه کنوانسیون
۵- تهیه و اجرای طرح مدیریت پایدار منابع آب و خاک حبله رود با همکاری UNDP
مبارزه با بیابان زایی و راهکارهای کاهش آن
مبارزه با بیابان زایی عبارت است از مجموعه اقداماتی که در چارچوب طرح های جامع توسعه در مناطق خشک و نیمه خشک تا خشک نیمه مرطوب صورت می گیرد و این اقدامات باید مبتنی بر اصول توسعه پایدار بوده و شامل سه گروه فعالیت های زیر می باشد:
۱- باز دارنده
۲- اصلاحی
۳- احیایی
طرح های جامع نگر
به طور کلی نظام های برنامه ریزی در کشور ما عموما از دو دیدگاه، بخشی یا منطقه ای سامان گرفته اند. در برنامه ریزی بخشی موارد در قالب بخش های مختلف اعم از اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و یا زیربخش های مربوط به آن مورد برنامه ریزی قرار می گیرند.
جامع نگری در برنامه های توسعه در مناطق خشک سبب خواهد شد تا چارچوب فعالیت ها و سیستم های بهره برداری از منابع با توجه به ویژگی های طبیعی و با عنایت به ظرفیت و تنگناهای آن طراحی و تنظیم شود.
توسعه پایدار
توسعه پایدار فرآیندی است متکی بر معرفی و به کارگیری پیشرفت های تکنولوژی و تشکیلاتی که از آن طریق بتوان نیازهای حال و آینده جوامع را به طور مستمر و قابل قبول تامین کرد مشروط بر آن که متضمن حفاظت از اراضی، منابع آب، منابع ژنتیکی گیاهی و جانوری باشد و نه تنها سبب ایجاد آسیبی بر محیط زیست نشود. بلکه از نظر فنی مناسب و از نظر اقتصادی با ارزش و مقرون به صرفه و از نظر اجتماعی مقبول و موجه باشد.
فعالیت های بازدارنده
از آنجایی که انسان خود در بیشتر موارد عامل عمده و اساسی در انهدام منابع خاک و تشدید روند تخریبی آن است در این صورت جلوگیری از این فعالیت های مخرب می تواند به بارزترین نحو مانع توسعه بیابان شود.
عمده ترین زمینه های فعالیت بازدارنده شامل سه گروه برنامه های زیر است:
۱- آگاهی دهنده و ترویجی
۲- تشویقی
۳- تنبیهی
۱- روش های آگاهی دهنده و ترویجی
اغلب کارشناسان انتظار دارند مخاطبان آنان بدون داشتن زمینه های لازم ذهنی و شناخت و آگاهی کافی درباره یک مطلب گفته هایشان را باور کنند و در راه رسیدن به آن اهداف به طرق مختلفی، همدلی، همیاری و همکاری کنند. بدیهی است در شرایطی که سود ملموس و احتمالا زود بازده از اجرای این کار حاصل می شود، ممکن است چنین انگیزه ای بر محافظه کاری مخاطبان ( در اینجا روستاییان ) غلبه کنند و توجه آن ها را به همکاری جلب نماید.
اما زمانی که گفتگو درباره طرح هایی است که عموما و یا حداقل در کوتاه مدت سود ملموسی از آنان به دست نمی آید و حتی ممکن است با منافع آنی و ظاهری بهره برداران در تعارض باشد. ( مانند کاهش دام، ممناعت از بوته زنی برای سوخت، ممناعت از فرسایش، تبدیل دیمزارها و… ) و یا انجام دادن آن مستلزم هزینه باشد. ( مانند تراس بندی، کنترل گالی ها و…). در این صورت نباید انتظار داشت که دیدگاه های آنان حتی اگر صحت و سودمندی آن نیز مورد تایید مخاطبان قرار گیرد کاملا به مرحله اجرا درآید. بنابراین در این باره استفاده از روش های ترویجی و تبلیغی دارای اهمیت بسیار است.
۲- روش های تشویقی
همیشه بهایی که برای پایداری دوستی صرف می گردد به مراتب کمتر از هزینه هایی است که می باشد برای تعدیل اثر دشمنی ها پرداخت. اغلب مکانیزم های باز دارنده که عموما مورد استفاده قرار می گیرد براساس روش های تنبیهی شکل گرفته و به ندرت به روش های تشویقی توجه شده است.
۳- روش های تنبیهی
در فعالیت های بازدارنده کاربرد روش های تنبیهی می تواند موثر واقع گردد و این امر زمانی کارساز می باشد که به کارگیری این روش ها با برنامه های آگاهی دهنده و آموزشی توام باشد.
روش های اصلاحی
فعالیت ها و روش هایی که در جهت اصلاح روش های فعلی، اعم از سیاست گذاری، برنامه ریزی، بهره برداری اعمال می شود. مثال، اصلاح روش های شخم، اصلاح روش های آبیاری، اصلاح روش های کوددهی، اصلاح روش های تناوب زراعی و آیش.
روش های احیایی
این روش ها معمولا در مناطقی مورد استفاده قرار می گیرد که به طور جدی دچار تخریب شده اند و آسیب های وارد شده به حدی است که رهاسازی آن ها به حالت طبیعی و به تنهایی برای احیای شرایط اکولوژیکی آن ها کفایت نمی کند. ( مانند اراضی فرسایش یافته آبی یا بادی که قسمت اصلی خاک حاصلخیز از بین رفته و سیستم های زیربنایی برای عمران نیز منهدم شده است. در این صورت مرحله بازسازی و احیای اراضی مستلزم اجرای پاره ای از پروژه های فنی نظیر احداث احداث بادشکن، مالچ پاشی، نهال کاری، بذرپاشی، انتقال آب، بذرکاری و.. است. بدیهی است که در تدوین هر یک از این پروژه ها نیز باید ملاحظات زیست محیطی توان اکولوژیکی و سایر قانونمندی های لازم را رعایت کرد. در غیر این صورت کاربرد روش های احیای ناسازگار، خود ممکن است به نوعی سبب ایجاد مشکلات جدیدی شود.
وضعیت بیابان زایی
ارزیابی وضعیت فرآیندهای بیابان زایی ( تخریب زمین ) در یک روستا، منطقه یا کشور از آن جهت حائز اهمیت است که این ارزیابی امکان اتخاذ تصمیماتی آگاهانه در خصوص ابعاد مالی و میزان سرمایه گذاری مورد نیاز برای کنترل آن را فراهم می آورد. مقیاسی که ارزیابی ها در آن مقیاس انجام می شود معمولا تعیین کننده دقت آنهاست.
در سطح یک روستا معمولا داده های کمی چندانی در مورد اثرات تخریب سرزمین بر رفاه جامعه در اختیار نیست. علی رغم آن کشاورزان قدیمی و مرتعداران و تجار معمولا ایده های خوب و یا بد بودن وضعیت زمین را می دانند. مردم محلی غالبا واژه های خاصی برای شناسایی خاک های دارای حاصلخیزی مختلف دارند.
بیابان زدایی در ایران
ایران به عنوان کشوری پر جمعیت در بین کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا قرار گرفته است. بررسی های انجام شده در کشور نشان می دهد که در ایران حدود ۱۰۰ میلیون هکتار از اراضی در معرض پدیده بیابان زایی قرار دارد. که از این مساحت ۷۵ میلیون هکتار در معرض فرسایش آبی، ۲۰ میلیون هکتار در معرض فرسایش بادی و ۵ میلیون هکتار در معرض سایر اشکال شیمیایی و فیزیکی تخریب سرزمین همچون کاهش حاصلخیزی، شوری زایی و… است.
نتیجه و پیشنهادات
پوشش گیاهی یکی از شاخص هایی است که به شدت تحت تاثیر بیابان زایی قرار می گیرد. بهره برداری از پوشش گیاهی یکی از شاخص هایی است که اثرات عمده ای بر تغییر پوشش گیاهی و بیابانی شدن اراضی دارد. عامل چرای دام از لحاظ تعداد دام موجود نسبت به ظرفیت دامی ( فشار دام ) زمان و طول دوره چرا و نوع دام استفاده کننده را باید در همه مکان ها در نظر گرفت. در ضمن برنامه های اقدام هایی باید با استراتژی های ملی و منطقه ای تلفیق شود تا اطمینان و تضمین لازم در مورد اولویت کارها، جلوگیری از دوباره کاری و مصرف اعتبارات در جای خود حاصل گردد.
منبع: خرید مجازی
محصولات فروشگاه در زمینه منابع طبیعی
[product-catalogue id=’54’]
