پوسیدگی قهوه ای میوه مرکبات

مرکبات یکی از میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان است. امروزه درختان مرکبات در بیش از ۱۰۰ کشور جهان که شرایط آب و هوایی ایجاب کند کاشت می شوند. برزیل، چین، آمریکا، مکزیک، اسپانیا، هندوستان، ایران، ایتالیا، نیجریه و ترکیه به ترتیب مهمترین آن ها به شمار می روند.

بیماری پوسیدگی قهوه ای میوه، یکی از مهمترین بیماری های قارچی مرکبات است. گونه های قارچ فیتوفتورا ( Phytophthor ) در نواحی تولید مرکبات علاوه بر مرگ ریشه، طوقه و گیاهچه ها، موجب پوسیدگی میوه می شوند. پوسیدگی قهوه ای ارقام مرکبات در مناطقی که بارندگی در اواخر شهریور و قبل از برداشت میوه زیاد باشد، موجب خسارات اقتصادی فراوان در باغ و انبار می شود.

شدیدترین خسارت پوسیدگی در میوه هایی است که قبل از برداشت علایم بیماری را نشان نمی دهند و سپس در انتقال به انبار علایم پوسیدگی ظاهر شده و به میوه های دیگر گسترش می یابد. میزان خسارت باغ ها بسته به نوع خاک، میزان و روش آبیاری، بارندگی در فصل پاییز، سن درخت و فواصل کاشت درخت ها متفاوت است. خسارت این بیماری در باغ های با خاک سنگین و با زهکش نامناسب یا بدون زهکشی طی دوره های طولانی بارندگی و شبنم در اواخر شهریور و اوایل پاییز و در مرحله قبل از برداشت یا در طول دوره برداشت محصول زیاد است.

مناطق مرکبات خیز شمال کشور با داشتن شرایط آب و هوایی معتدل و بارندگی زیاد، یکی از مناطق مستعد کشور جهت بروز خسارت ناشی از پوسیدگی میوه مرکبات می باشد و همه ساله خسارت اقتصادی فراوانی را سبب می شود.

علایم پوسیدگی میوه روی درخت مبتلا به قارچ عامل پوسیدگی قهوه ای در شمال کشور

علایم و نشانه های بیماری

علایم بیماری با انتقال اسپور قارچ از سطح خاک و نفوذ مستقیم لوله تندش یافته از اسپور به سطح میوه آغاز می شود. در این حالت در یک طرف میوه پوسیدگی به رنگ قهوه ای روشن ( خرمایی ) تا قهوه ای زیتونی ظاهر می شود. این قسمت به تدریج گسترش می یابد و پوست آلوده چرمی و سفت می شود. میوه های مبتلا عموما می ریزند و از قسمت پوسیده میوه بوی تند متصاعد می شود که از مشخصه بیماری پوسیدگی قهوه ای است. تحت شرایط مرطوب اسپورهای قارچ به صورت گرد سفید رنگ در سطح پوست توسعه پیدا کرده و در تماس با میوه های مجاور انتشار می یابند. گاهی میوه های ریزش کرده پای درخت مورد حمله میکروارگانیسم های دیگر قرار می گیرند و پوست از حالت چرمی به پوسیدگی نرم و آبکی تغییر می یابند.

میوه پرتقال مبتلا به قارچ عامل پوسیدگی قهوه ای

میوه های آلوده به پوسیدگی قهوه ای با پوشش سفید ( اسپورهای قارچ )

ریزش میوه های مبتلا به پوسیدگی قهوه ای در پای درختان مرکبات

در زمان تغییر رنگ میوه این قارچ در سطح میوه روی درخت بخصوص میوه های نزدیک سطح زمین یا حتی گاهی روی میوه های بالای درخت که در ارتفاع ۱.۵-۱ متر هستند آلودگی ایجاد می کند و موجب پوسیدگی در باغ و انبار می شود. بعضی از سال ها شدت آلودگی با بارندگی طولانی همراه با وزش بادهای شدید بیشتر می شود و ممکن است میوه های آلوه را در نقاط مختلف تاج درخت مشاهده نمود. میوه هایی که بلافاصله قبل از برداشت محصول آلوده می شوند ممکن است تا چند روز پس از نگهداری در انبار نشانه های بیماری روی آن ظاهر نشود. چنانچه این میوه ها وارد انبار شوند امکان دارد باعث آلودگی دیگر میوه ها در همان جعبه شوند.

عامل بیماری

گونه های قارچ phytophthora parasitica و P.citrophthora به عنوان عامل بیماری پوسیدگی میوه ارقام مرکبات در شمال کشور جداسازی و شناسایی شده اند.

گونه های قارچ فیتوفتورا با تراکم جمعیتی ۲۰-۱۵ زاد مایه در هر گرم خاک خشک موجب کاهش محصول به میزان ۲۰درصد می شوند.

زیست شناسی

قارچ های مولد بیماری پوسیدگی قهوه ای میوه ارقام مرکبات، همان عوامل خاک زاد مولد پوسیدگی طوقه ( گموز ) و ریشه مرکبات هستند که در اغلب باغ های مرکبات وجود دارند. در شرایط مطلوب اسپورها از سطح خاک به روی میوه هایی پخش می شوند که روی شاخه های پایین درخت قرار دارند. در شرایط محیطی مساعد اسپورهای یاد شده روی این میوه ها به قسمت بالاتر تاج درخت نیز انتقال می یابند.

بروز بیماری، انتشار و اپیدمی شدن آن به شرایط محیطی به ویژه دوره طولانی بارندگی و مه آلودگی و بارندگی بیش از حد بستگی دارد. مناسب ترین دما برای رشد عامل بیماری ۳۰-۲۵ درجه سانتی گراد می باشد. زمان ظهور آلودگی روی میوه بسته به دمای محیط متفاوت می باشد. پوسیدگی قهوه ای در درجه حرارت ۲۸-۲۴ درجه سانتی گراد، پس از ۴-۳ روز و در دمای ۱۰ درجه سانتی گراد بعد از حدود ۱۰ روز در میوه ظاهر می شود.

مدیریت بیماری

با توجه به پراکندگی و تراکم جمعیت بالا عامل بیماری قارچی پوسیدگی قهوه ای در باغ های مرکبات شمال کشور و جهت جلوگیری از خسارت بیماری موارد زیر توصیه می شود:

۱) هرس تاج درختان از ارتفاع حداقل ۴۵ سانتی متر از سطح خاک در اسفند ماه به منظور جلوگیری از تماس مستقیم شاخه و میوه با خاک

۲) ایجاد زهکش مناسب و با عمق حداقل ۷۰ سانتی متر در باغ

۳) توصیه آبیاری سیستم قطره ای و اجتناب از آبیاری به صورت کرتی در باغ

۴) مدیریت علف های هرز باغ های مرکبات از اواخر مرداد ماه از محل آب چکان درخت به سمت بین خطوط کاشت به نحوی که در محل آب چکان در باغ های با سابقه آلودگی پوشش سبز در حد ۵-۳ سانتی متر را داشته باشیم.

۵) جمع آوری میوه های قارچی و پوسیده و مدفن نمودن آن ها در عمق ۵۰ سانتی متری از سطح خاک

۶) در صورت بارندگی زیاد در اواخر تابستان و اوایل پاییز از انبار نمودن طولانی مدت میوه های بخش پایینی تاج درخت خودداری شود.

۷) استفاده از قارچ کش های با ترکیبات مسی ( اکسی کلرورمس یا بردوفیکس به نسبت ۲/۵ در هزار یا محلول بردو ۱ درصد ) قبل از شروع بارندگی شهریور ماه در ارتفاع حداقل ۱.۵-۱ متری از سطح خاک با پوشش کامل قارچ کش در سطح برگ، سرشاخه و میوه ها در باغ های با سابقه آلودگی انجام شود. انجام سم پاشی براساس استفاده از اطلاعات هواشناسی ضروری است.